حق را می‌توان دسته بندی کرد که یکی از شایع ترین تقسیمات آن، حق مالی و حق غیر مالی است. حق مالی به حقی گفته می‌شود که صاحب حق با اجرای آن به صورت مستقیم یک منفعت مالی تحصیل می‌کند. مهم‌ترین حق مالی شناخته شده حق مالکیت است که شخص می‌تواند نسبت به موضوعات مختلفی قابل تصور باشد.
اموالی که به مالکیت اشخاص درمی‌آید، به اموال منقول و اموال غیر منقول، عین یا منفعت و … قابل تقسیم است. مالکیت و حقوق اشخاص نسبت به اموال غیرمنقول می‌تواند مالکیت نسبت به عین باشد. مثل زمانی که اشخاص خانه‌ای را یا شریکی با اعمال حق شفعه خود خریداری می‌کنند یا حصه شریک دیگر را تحت شرایطی تملک می‌کند.
یکی از مهم‌ترین اموال غیرمنقول، ملک یا زمینی است که به عنوان اموال غیرمنقول ذاتی شناخته می‌شوند. املاک و اراضی می‌توانند بستر موضوعات، دعاوی و ادعاهای متعدد حقوقی قرار بگیرند که با توجه به اهمیتی که در حاکمیت کشورهای مختلف دارند، غالباً محل بیشترین قانونگذاری‌ها و در کانون توجه قرار دارند. از طرفی یکی از پرتکرارترین دعاوی و منازعات اشخاص نیز در محاکم به حساب می آیند. در ادامه به برخی از دعاوی مرتبط با املاک و اراضی اشاره خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
حقوق اشخاص در دعاوی مربوط به املاک و اراضی
این قبیل از دعاوی می‌تواند از سوی شخص مالک مال غیرمنقول یا شخص دیگری که مدعی حق در این مال است، اقامه شود. این دعاوی را می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد:
دعوای الزام به فک رهن (این دعوا زمانی مطرح می‌شود که شخصی که ملکش را در رهن بانک یا شخص دیگری قرارداده، تمامی دین خود را پرداخت کرده باشد یا اینکه ملکی که در رهن دیگری است، با سند عادی مورد معامله قرار گرفته و خریدار برای اینکه ضرری متوجه او نشود، دعوای فک رهن را اقامه می‌کند. شایان توجه است که در قراردادهای مشارکت در ساخت، هرگاه برای اخذ وام، ملک دررهن بانک قرار بگیرد و به موجب قرارداد خارج ساختن آن از رهن از تکالیف سازنده باشد نیز مالک می‌تواند با طرح این دعوا از حقوق خود دفاع کند.
دعاوی مربوط به حقوق اشخاص در املاک و اراضی:
ـ دعوای الزام به تحویل مبیع
در غالب محاکم پیش شرط توفیق در چنین دعوایی در اختیار داشتن سند رسمی است و بسیاری از محاکم چنانچه خریدار صرفاً به استناد سند عادی چنین دعوی را طرح کند، قرار عدم استماع صادر می‌کنند.
ـ دعوای الزام به تأدیه ثمن
از سوی بایع چنانچه پرداخت ثمن حال بوده یا موجل و اجل فرا رسیده باشد قابل طرح است.
ـ الزام به اخذ صورت مجلس تفکیکی
برای چنین دعوایی لازم است گواهی پایان کار ساختمان ارائه شود. صورت مجلس تفکیلی از سوی اداره ثبت اسناد و املاک محل وقوع ملک صادر می‌شود.
ـ دعوای الزام به دریافت پایان کار
این دعوا برای ساختمان‌هایی که ساخت و ساز آن‌ها پایان یافته و به تأیید کارشناس رسیده است اقامه می‌شود.
ـ دعوای اجرت المثل املاک و اراضی
این نوع خاص از دعوا در شرایطی که ملک بدون مجوز قانونی در تصرف دیگری است قابل طرح است.
ـ دعوای مربوط به تعدیل اجاره بها یا تقلیل نسبی اجاره بها
که در صورتی مطرح می‌شود که به دلیل شرایطی که در ضمن مدت عقد اجاره حادث شده، این تعدیل توجیه پذیر باشد.
ـ دعوای مطالبه سرقفلی یا حق کسب و پیشه
دعاوی مربوط به تخلیه که در خصوص شخصی که سابقه تصرفش قانونی بوده قابل طرح است.
ـ دعوای خلع ید
یکی از مهم‌ترین دعاوی در حوزه املاک و اراضی است و وقتی مطرح می‌شود که مالک با ارائه سند رسمی مالکیت مدعی می‌شود ملک بدون سببی قانونی از تصرف وی خارج شده است.
ـ دعوای وضع ید
دعاوی تصرف از جمله دعوای تصرف عدوانی دعوای مزاحمت و ممانعت از حق و به طور کلی دعوای مربوط به حق انتفاع در ملک غیر یا حق ارتفاق نسبت به مال غیرمنقول دیگری و سایر منافعی که اشخاص در املاک و اراضی از آن برخوردارند.
ـ درخواست صدور دستور فروش مال مشاع
این درخواست زمانی مطح می‌شود که یک یا چند تن از شرکای مال مشاع با فروش مال مشترک موافق نباشند و از طرفی مال غیرقابل افراز تشخیص داده شود. با توجه به اینکه دادگاه تصمیم خود را در قالب دستور اعلام می‌کند این تصمیم قابل تجدید نظر خواهی نیست و دادگاه رأساً می‌تواند تصمیم خود را اصلاح کند. نکته آخر اینکه دستور فروش ملک می‌تواند به مزایده منتهی شود که عدم حضور شرکا مزایده را از اعتبار خارج نمی‌سازد.
