بنابر تعیین قانون اساسی، هر شخص میتواند وکیل برای رسیدگی به حق و حقوق در طرفین دعوا (وکالت دعاوی) و رفع اتهام در همه دادگاه‌ها انتخاب کند و اگر نداشته باشد، باید برای ایشان امکانات تعیین وکیل به عنوان حق قانونی فراهم شود و در صورتی که هزینه یا مبلغ گرفتن وکیل بر شخص مقدور نباشد، در اینصورت از طرف دادگاه دادرسی موردنظر، وکیلی با عنوان وکیل معاضدتی برای فرد انتخاب می‌شود. همه وکلای دادگستری موظف هستند همه ساله در سه دعوای مدنی بعنوان کمک معاضدت شرکت و قبول نمایند. در ادامه با انواع وکالت در دعاوی نیز آشنا خواهید شد.
توجه: اگر دادگاهی درخواست یا گرفتن وکیل برای متهم را سلب نماید، حکم صادره فاقد ارزش و اعتبار قانونی است و قابلیت ارجاع به دادگستری کل را دارد.
توجه: دادگاه های نظامی ویژه اشخاص نظامی و دادگاه های روحانیت هم ویژه اشخاص روحانی صورت میگیرد.
فرق وکالت دعاوی با وکالت مدنی
وکالت دعاوی با وکالت مدنی کمی متفاوت است، در وکالت دعاوی وکیل باید دارای پروانه وکالت باشد و تفویض اختیار به شخص برای رجوع به دادگاه و دفاع از حق آن است ولی در وکالت مدنی، طرفین در دفتر اسناد رسمی حضور مییابند و وکالت نامه را به صورت رسمی می‌نویسند و وکیل در همان حوزه اختیاراتی که به آن داده می‌شود میتواند اقدام نماید.
وکیل معاضدتی کیست و حق دریافت چه هزینه‌ای دارد؟
وکیل معاضدتی ویژه اشخاصی است که توانایی گرفتن وکیل را ندارند، هیچ مبلغی به عنوان حق المشاوره، حق وکالت و غیره را نمی‌گیرند. هزینه تمبر دادرسی بر عهده موکل است.
چه تعداد وکیل در دعاوی مدنی می‌توان گرفت؟
هریک از طرفین دعوا اجازه دارند حداکثر تا دو نفر وکیل به دادگاه معرفی کنند.
اگر وکالت در خارج از ایران داده شده باشد، این وکالت رسمی است یا خیر؟
بله، در صورتی که وکالت نامه به گواهی یکی از مامورین سیاسی یا کنسولی جمهوری اسلامی ایران تایید شود.
اگر وکالت خارج از ایران فاقد کنسولگری یا ماموران سیاسی باشد، وکالت به چه صورت انجام می‌پذیرد؟
توسط وزارت دادگستری باهمکاری وزارت امور خارجه ظرف مدت سه ماه تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می‌رسد.
اگر موکل در زندان باشد، مراتب صورت جلسه محاکمه به چه صورت تایید می‌شود؟
رئیس زندان یا معاون او باید امضا یا اثر انگشت او را تأیید کنند.
وکالت در دادگاه‌هایی که به پرونده‌های مدنی رسیدگی می‌کنند شامل چه اختیاراتی در محاکمه است؟
همه به جز آنچه را که موکل استثنا کرده باشد.
چه اختیاراتی باید در متن وکالتنامه در اجرای امور دادرسی موکل تصریح گردد؟
وکالت راجع به اعتراض به رای، تجدید نظر، فرجام خواهی و اعاده دادرسی ـ مصالحه و سازش ـ تعیین جاعل ـ وکالت توکیل ـ ارجاع دعوا به تعیین داوری ـ دعوای خسارت ـ ادعای جعل، انکار و تردید نسبت به سند طرف و استرداد سند ـ ادعای اعسار ـ انتخاب مصدق و کارشناس ـ ورود شخص ثالث و دفاع ـ دعوای متقابل و دفاع ـ جلب شخص ثالث و دفاع ـ استرداد داد خواست یا دعوا ـ قبول یا رد سوگند.
چه مواردی در دادگاه های اجرا حقوق دادرسی قابل توکیل نیست؟
سوگند، شهادت، اقرار، لعان و ایلاء
چگونه در جریان امور دادرسی موکل میتواند وکیل خود را عزل نماید؟
بنابر ماده ۳۷ اجرای دادرسی، عزل وکیل مانع از جریان دادرسی نمی‌شود و عزل وکیل در صورت جلسه قید و به امضای موکل برسد.
توجه: طبق ماده ۳۸ اجرای دادرسی تا زمانی که عزل وکیل اطلاع رسانی نشود، وکیل قادر به اجرای حدود وکالت نسبت به موکل خود دارد.
طبق ماده ۳۹ اجرای دادرسی، اگر وکیل در اجرای دادرسی استعفا دهد، روند اجرای پرونده دادرسی به چه صورت است؟
در صورت استعفا، وظیفه دارد آن را به اطلاع موکل خود برساند و موکل میتواند درخواست حداکثر یکماه در تعویق دادرسی نماید.
موارد قانونی اجرای دادرسی
ماده ۴۰ اجرای دادرسی: فوت، عزل، ممنوع از کار، بازداشت یا حتی تعلیق از وکالت وکیل هیچگونه تاخیری در دادرسی ندارد و دادگاه مراتب ذکر شده را قید و با ذکر موارد به موکل اطلاع میدهد تا در موعد مقرر توسط خود شخص یا وکیل جدید برای ادای توضیح حاضر گردد.
ماده ۴۱ اجرای دادرسی: عذرخواهی عدم حضور وکیل در جلسه محاکمه میتواند تا جلسه بعدی محاکمه به تعویق بیفتد، دلایل عدم حضور وکیل که بصورت کتبا با استناد میتواند صورت پذیرد به شرح ذیل است:
۱ ـ موارد خارج از اختیار وکیل.
۲ ـ حوادث قهری نظیر سیل، زلزله.
۳ ـ ابتلا به بیماری که مانع حرکت وی شود.
۴ ـ فوت بستگان درجه اول.
ماده ۴۲ اجرای دادرسی: حضور وکیل در چند دادگاه! حضور الزامی وکیل در یکی از دادگاه ها به او این اجازه را میدهد تا به دادگاه های دیگر لایحه بفرستد و عدم حضور خود را اعلام نماید و یا درصورت داشتن حق توکیل، وکیل دیگری معرفی نماید .
ماده ۴۳ اجرای دادرسی: تعیین وکیل یا عزل وکیل باید زمانی اتفاق بیفتد که جلسه دادگاه به تاخیر نیفتد و موجب تجدید جلسه دادگاه نشود، به همین علت جلسه به دستور دادگاه تجدید نخواهد شد.
ماده ۴۴ اجرای دادرسی: وکالت دو وکیل! دادگاه درصورتی میتواند جلسه دادرسی را تجدید و به وقت دیگری موکول نماید که دو وکیل یا یکی از آنان عذر موجهی برای عدم حضور اعلام نموده باشد.
ماده ۴۵ اجرای دادرسی: حق تعیین وکیل برای وکیل سابق و استعفای وکیل! هرگاه پس از صدور رای یا در موقع ابلاغ رای وکیل استعفاء و از رویت و خواندن رای صادره امتناع ورزد، باید دادگاه رای را به موکل ابلاغ نماید در صورتی که این اقدام وکیل به ضرر و زیان موکل انجامد، وکیل مسئول است و مدیر دفتر دادگاه مکلف است بصورت کتبا به موکل اخطار نماید که شخصاً اقدام کرده یا وکیل جدید معرفی کند و یا اگر دادخواست ناقص باشد، نقص آن را برطرف نماید .
ماده ۴۶ اجرای دادرسی: ابلاغ دادنامه به وکیلی برای وکالت در آن دادگاه مجاز نباشد یا حق دادرسی در دادگاه ارجح را ندارد و یا حق توکیل ندارد، معتبر نخواهد بود .
ماده ۴۷ اجرای دادرسی: فوت، ممنوع از وکالت، ابطال وکالت بواسطه قوه قهریه بعد از ابلاغ رای و قبل از تمام شدن مهلت فرجام خواهی میتواند یک مهلت اعتراض از تاریخ ابلاغ رای به موکل صورت گیرد.
تبصره قانونی: اگر دفاعیه توسط وکیل به جریان افتد یا طرح دعوایی صورت پذیرد، وکیل حق وکالت در مرحله بالاتر را دارد. کلیه آرای صادره باید به وی ابلاغ گردد و مبداء مهلت ها و مواعد از تاریخ ابلاغ به وکیل محسوب می گردد.
