حسب ماده 260 قانون امور حسبی، به تعیین دیون و حقوق بر عهده متوفی و پرداخت آنها و خارج کردن مورد وصیت از ماترک، تصفیه ترکه گفته می شود. برای این منظور اگر وراث، خود بخواهند نسبت به جداسازی موارد فوق از ترکه اقدام نمایند، با شرایطی مقنن در ماده 240 به آن ها اختیار تصفیه را در خارج از دادگاه می دهد. در صورت اختلاف بین آن ها درخواست تصفیه از دادگاه صورت می گیرد.
الف – طرفین خواسته
درخواست تصفیه از دادگاه توسط هر یک از وراث یا وصی یا موصی له صورت می گیرد.
ب – مرجع رسیدگی
1- خارج از دادگاه
بر اساس ماده 240 قانون امور حسبی در دو صورت تصفیه خارج از دادگاه صورت می گیرد.
اول – قبول ترکه از سوی وراث
وراث با قبول ترکه اعم از صریح یا ضمنی، می پذیرند که دیون متوفی را پرداخت و حقوق متوفی و مورد ثلث را خارج کنند.
دوم – تصفیه پس از تحریر ترکه
چنانچه ترکه قبلا توسط دادگاه تحریر شده باشد، وراث با قبول تحریر می توانند نسبت به تصفیه آن اقدام نمایند.
2-تصفیه در دادگاه
در صورتی که وراث درتعیین دیون و حقوق متوفی یا ثلث با هم اختلاقی داشته باشند یا ترکه را رد نمایند، تصفیه آن در دادگاه صورت می گیرد. البته دادگاه رأسا نسبت به تصفیه اقدام نمی نماید، بلکه با احراز شرایط، آن را به وصی یا شخص دیگری به عنوان مدیر می سپارد و بر عمل تصفیه نظارت دارد.
اول – رد ترکه و تصفیه
در صورتی که وراث ترکه را رد نمایند، یعنی از قبول ترکه خودداری و به تبع از تصفیه آن نیز خودداری می نمایند. ترکه در حکم بلاوارث خواهد شد و دادگاه با مداخله دادستان نسبت به تصفیه ترکه اقدام و باقی مانده را به وراث باز می گرداند.
دوم – درخواست تصفیه در صورت اختلاف وراث
چنانچه وراث با قبول ترکه در نحوه تقسیم یا تصفیه آن با هم اختلاف داشته باشند، تصفیه از دادگاه درخواست می شود. در این صورت دادگاه یکی از ورثه یا شخص دیگری از جمله وصی را در صورت وجود، به عنوان مدیر تصفیه تعیین، تا نسبت به تصفیه تحت نظارت دادگاه اقدام نماید.
ج – ارکان رسیدگی
با توجه به موضوع و ارتباط آن با ماترک، تمامی شرایطی که درتقسیم ماترک بیان شد، مورد لحاظ دادگاه در تصفیه قرار می گیرد.
د – مواد استنادی
ماده 240 و 260 به بعد قانون امور حسبی در رسیدگی به این خواسته ملاک عمل خواهد بود. تمونه ای از تصمیم دادگاه که امر تصفیه ترکه را با تعیین مدیر تصفیه به وی واگذار نموده مشاهده خواهید کرد:
با توجه به مفاد دادخواست تقدیمی خواهان و ملاحظه فتوکپی مصدق وصیت نامه عادی که در آن آقایان1-ح، 2-ع را به عنوان وصی مرحوم م تعیین شده است با لحاظ مواد 264،263،261،260 آقایان ح 2-ع به عنوان مدیر تصفیه تعیین می شود تا مدیران تصفیه در راستای اجرای مواد 263-266-267-268- اقدام نمایند.
