گر چه ورود در شرکت ها برای اشخاص آزاد است اما خروج از آن در تمام آن ها یکسان و آسان نیست و شرایط خاصی دارد. با توجه به تعداد و نوع شرکت ها در حقوق تجارت و اینکه هر کدام از شرکت ها برای خود ماهیتی خاص دارد، خروج شریک نیز در هر شرکتی متفاوت است. کلا روابط بین شرکا تابع اساسنامه شرکت است و با توجه به تنوع خروج، شیوه رسیدگی نیز متفاوت میشود.
اگر سهام دار سهم خود را به فروش برساند، خروج او ممکن است نیاز به تأیید داشته باشد یا مطابق ماده 131 قانون تجارت و در شرکت های تضامنی که خروج با محدودیت خاصی روبرو است، در صورت ورشکستگی یکی از شرکا و همچنین در صورتی که یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکا برای مطالبه طلب خود از سهم شرکت مدیون، حسب ماده 129 قانون درخواست انحلال شرکت را داشته باشد، سایر شرکا می توانند سهم آن شریک را نقدا از دارایی شرکت تأدیه و او را از شرکت اخراج کنند. ماده 136 نیز موارد انحلال شرکت را بیان می دارد که یکی از این موارد درخواست از سوی یکی از شرکا و به لحاظ عمل شریک معین دیگری است که در این فرض دادگاه به جای انحلال می تواند حکم به اخراج شریک تضامنی دهد. این امور در شرکت های نسبی نیز وفق ماده 189 قانون قابل اعمال است.
الف – طرفین دعوی
گرچه با توجه به مبنای اخراج، طرفین دعوی تغییر خواهندکرد اما حسب مورد، گاه خود شریک درخواست خروج از شرکت را می کند و گاه طلبکاران و سایر شرکا درخواست خروج یک سهام دار را از شرکت دارند، که همگی در نقش خواهان قرار گرفته و خوانده شریکی که درخواست اخراج وی شده.
ب – مرجع صالح
دادگاه عمومی مرکز اصلی شرکت با توجه به ماده 22 قانون آیین دادرسی مدنی صالح به رسیدگی است
ج – ارکان رسیدگی
با توجه به مبنایی که جهت خروج اعلام میشود شرایط و ارکان رسیدگی متفاوت است که در ابتدای متن اشاره شد.
د – مستند قانونی
مواد 129 و 131 و 136 و189 قانون تجارت که موارد اخراج یا خروج شریک از شرکت را بیان می دارد.
