سوال: خواهان تقاضای تخلیه ملک تجاری را که اجاره داده است به لحاظ انتقال به غیر کرده است. عرصه، پلاک، موقوفه است و قسمتی از اعیان آن نیز در اثر باران تخریب شده و توسط خوانده مجددا احداث بنا شده است. مالکیت منافع عرصه متعلق به خوانده است و تاکنون نیز مال الاجاره را به متولیان موقوفه «وقف خاص» می پرداخته است. اجاره خواهان نسبت به اعیان بوده است، حال صدور حکم تخلیه مستلزم تخلیه نسبت به عرصه است، که مالکیت منافع آن با خود خوانده بوده و نسبت به قرارداد با متولیان موقوفه. نحوه صدور حکم و اجرای آن چگونه خواهد بود؟
نظر اکثریت
در مکان های تجاری چنانچه ورثه خواستار تخلیه مستاجر باشند باید تمام ورثه خواستار تخلیه باشند و الا دعوا قابلیت استماع نخواهد داشت. در مورد سؤال نیز از باب وحدت ملاک و این که حق هیچ یک از مالک اعیانی و متولی عرصه توأمان اقامه شود و الا قابلیت استماع ندارد و مفاد ماده 504 قانون مدنی نیز حکایت از این امر دارد که نمی توان حقوق هر یک از مالک اعیانی و متولی موقوفه را بر دیگری ترجیح داد.
نظر اقلیت
اباحه تصرف داده شده نسبت به بنا، عینی، غیر از اباحه تصرف زمین برای تصرفات موقتی است. بنابراین متولی موقوفه با دادن اذن اباحه تصرف به جهت ایجاد بنا در واقع منافع این قسمت از عرصه را کلا در اختیار مالک اعیانی قرار داده و اساسا تنظیم اجاره با شخص ثالث نسبت به عرصه با توجه به تعلق منافع عرصه به مالک اعیانی فاقد وجاهت قانونی است، بنابراین مالک اعیانی، هم مالک عین و هم منافع عرصه مورد نظر است. در نهایت حق درخواست تخلیه را به تنهایی دارد و چنانچه متولی موقوفه بابت منافع عرصه، عوضی را مطالبه کند، می تواند به شخص اول که منافع را برای او اباحه تصرف کرده بود مراجعه و درخواست عوض کند.
نظر کمیسیون نشست قضایی (1)
تعارضی که در فرض سؤال وجود دارد این است که مالکیت منافع عرصه را جدا از مالکیت اعیانی در نظرگرفته اند. درصورتی که همان گونه که در نظر اقلیت استدلال شده، دارنده منافع عرصه موقوفه، پس از احداث اعیان با مجوز قانونی، مالک اعیانی در عرصه موقوفه می گردد. در این حالت فرض این که مالک منافع جدا از مالک اعیانی باشد، متصور و محقق نیست. با این ترتیب از حیث نتیجه، نظر اقلیت تأیید می شود.
