شرکت چه از نوع مدنی آن یا از نوع تجاری عقد است و طبیعتا باید قواعد مربوط به عقد در آن رعایت شود. در صورتی که ترتیبات تشکیل شرکت رعایت نشده یا پس از تشکیل مدیران یا هیأت مدیره به تکالیف قانونی خود عمل نکنند، هر یک از شرکا یا افراد ذینفع، حسب مورد می تواند برای انحلال شرکت درخواست ثبت کنند.
دادگاه با احراز شرایط انحلال و با تعیین مدیر تصفیه جهت تصفیه و تقسیم اموال بین شرکا اقدام به صدور حکم خواهد کرد.
الف – طرفین دعوی
هر یک از شرکا یا اشخاص ذینفع خواهان دعوی و سایر شرکا خوانده دعوی هستند.
ب – دادگاه صالح
دادگاه عمومی مرکز اصلی شرکت صالح به رسیدگی است.
ج – ارکان دعوی
با توجه به دلیل انحلال شرکت، ارکان و مراحل رسیدگی متفاوت است.
اول – شرکت های سرمایه
در شرکت های سرمایه خصوصا شرکت های سهامی عوامل ذیل موجب انحلال شرکت میشود:
- در صورت از بین رفتن قسمتی از سرمایه شرکت به نحوی که مطابق ماده 5 لایحه اصلاحی قانون تجارت، موجب کمتر شدن سرمایه از حداقل مقرر قانونی شود، هیأت مدیره را مکلف میکند تا مجمع عمومی را دعوت کند. در صورت عدم دعوت یا منجر نشدن به تصمیم مناسب، هر ذینفع (شرکت یا شرکا یا ثالث) میتواند از دادگاه درخواست انحلال را حسب ماده 141 درخواست کند.
- مطابق ماده 199 لایحه از بین رفتن موضوعی که شرکت برای آن شرکت تشکیل شده است، مانند: تشکیل شرکت برای احداث اتوبان تهران شمال، که پس از تشکیل شرکت کار انجام شود یا انجام کار غیر ممکن شود، موجب انحلال شرکت می شود.
- انقضاء مدت شرکت در صورتی که شرکت برای مدت محدودی تشکیل شده باشد از موارد انحلال شرکت خواهد بود.
- شرکتی که قادر به پرداخت بدهی خود نباشد و ورشکسته شود. نتیجه ورشکستگی شرکت انحلال آن است. درخواست انحلال به موجب ورشکستگی از سوی خود شرکت، یکی از شرکا و یا طلبکاران امکان پذیر است.
- گاه انحلال به این لحاظ است که شرکت با وجود تشکیل، عملیات مربوط را آغاز نمی کند یا پس از آغاز، به مدت بیش از یک سال آن را متوقف می کند، یا مجامع لازم برای رسیدگی به امور شرکت تشکیل نشود و یا شرکت بدون تصدی گردد که در تمام این موارد با درخواست هر ذینفع، دادگاه با لحاظ ماده 202 لایحه قانون تجارت، بررسی و ابتدا جهت رفع مانع با اعطاء مهلت 6 ماهه تلاش می کند و در صورتی که رفع نشود حکم به انحلال خواهد داد.
دوم – شرکت های شخص
عوامل ذیل در شرکت های شخصی موجب انحلال شرکت می شود:
- مطابق مواد 136 و 161 و 189 قانون تجارت، درخواست یکی از شرکا یعنی استفاده از حق فسخ که باید با شرایطی باشد، موجب انحلال شرکت است. مانند داشتن حق فسخ. اعمال آن در طی مدت مشخص با حکم دادگاه می تواند از موارد انحلال شرکت باشد.
- کاهش تعداد شرکا از تعدادی که قانون برای حیات شرکت ضروری دانسته است. مانند کاهش اعضاء شرکت تعاونی از حداقل 7 نفر، که موجب انحلال است.
- انقضاء مدت ورشکستگی و از بین رفتن موضوع در این شرکت نیز از موارد انحلال است.
- فوت یا حجر شریک به استناد مواد 136، 139، 161 و 181 با شرایطی، از موارد انحلال شرکت است.
- عجز شریک از پرداخت دیون موجب می گردد تا طلبکار طرح دعوی علیه ایشان کرده و در صورتی که دارای مال نباشد طلبکار برای دستیابی به سهم وی در شرکت، درخواست انحلال میکند. چنانچه سایر شرکا با پرداخت سهم شریک از شرکت و اخراج وی اقدام نکنند، تداوم دعوی منجر به انحلال شرکت خواهد شد.
د – مستند قانونی
مواد مرقوم در قانون تجارت در خصوص عدم رعایت مقررات موجب انحلال شرکت از جمله مواد 201 و 202 و 204 قانون تجارت و موادی که در مورد انحلال شرکت های سرمایه و شخصی وجود دارد از جمله: مواد 136، 139، 161 و 181 قانون تجارت و 141، 149 و 202 لایحه اصلاحی قانون تجارت مورد استناد دادگاه خواهد بود.
در خصوص دعوی خواهان ها: 1-…. 2-….. به طرفیت خواندگان 1-… 2-… به خواسته انحلال شرکت آسمان و تقسیم مال الشرکه به استناد تصویر صورتجلسه مجمع عمومی فوقالعاده مورخ 2/5/85 و کپی اساسنامه و بهره برداری شرکت، دادگاه با عنایت به مجموع محتویات پرونده:
خصوصا توجه به مواد 201 و 202 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت که هر ذینفع می تواند در صورت عدم تشکیل مجمع عمومی سالانه برای رسیدگی به حساب شرکت، جهت انحلال شرکت درخواست کند. (مستند رکن اول و اساسی انحلال شرکت) و توجه به مواد 89 و 232 همین قانون بند 3 و 4 اساسنامه شرکت سهامی خاص که هیأت مدیره را مکلف به تشکیل جلسه در زمان های مشخص کرده ولی انجام نشده است. (اثبات تحقق شرط انحلال)
به استناد مواد 204 به بعد قانون اخیرالذکر و مواد 198ت و 515 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به انحلال شرکت آسمان سهامی خاص صادر و اعلام میکند. آقای……به عنوان مدیر تصفیه به مدت 2 سال تعیین تا نسبت به تقسیم دارایی شرکت بین صاحبان سهام اقدام کند، رأی صادره حضوری ظرف مدت 20 روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر استان است.
